دانلود خلاصه تاریخ حدیث در 12 صفحه

بسم الله الرحمن الرحیم

قسمت تاریخ حدیث شیعه

فصل اول:

• یاران باوفای امیر المؤمنین علیه السلام در صدر اسلام: ابوذر، سلمان، مقداد در درجه اول و بعد از آن ها عمار، شتیره، ابو ساسان و ابو عمیره انصاری.
• سخت ترین دوران بر شیعه در دوران زمام داری بنی امیه و بنی مروان: حکومت حجاج
• یاران امام سجاد پس از واقعه کربلا که اطراف آن حضرت باقی ماندند: ابوخالد کابلی، یحیی بن ام طویل، جبیر بن مطعم، سعید بن جبیر، سعید بن مسیب
• یکی از علل مهم توفیق امام سجاد علیه السلام: ظاهر شدن در سیمای یک فقیه و محدث که عموم مسلمانان به ایشان مراجعه می نمودند.
• در دوران قرن یکم به دلیل وجود عواملی همچون نوپایی جامعه اسلامی، استیلای مکتب خلفا،کوتاه شدن دست شیعیان از قدرت سیاسی، تسلط همه جانبه بنی امیه بر مقدرات جامعه اسلامی و اختناق شدید موجب شد تا شیعیان فرصت و مجال فعالیت فرهنگی را پیدا نکرده و در عوض چهره ای حماسی از خود نشان دادند.
• در همین دوران در میان اهل سنت به علت منع کتابت حدیث شاهد یک نوع رکود علمی هستیم. البته نقل و کتابت احادیث مربوط به فضایل اهلبیت در این دوران ممنوع بود.
• نسایی که از مؤلفین سنن اربعه اهل سنت است پس از مشاهده فضای ضد اهل بیتی که توسط معاویه رواج داده میشد کتابی به نام خصائص نوشت و در آن به شرح فضائل امیر المؤمنین پرداخت. وقتی نیز از وی خواسته شد که فضائل معاویه را بیان کند در جواب این حدیث نبوی را بیان نمود: اللهم لا تشبع بطنه.
• میثم تمار و رشید هجری نحوه شهادتشان را قبلا از زبان مقدس امیرالمؤمنین شنیده بودند.
• از زمان امام سجاد علیه السلام شرائط فرهنگی رو به بهبود گذاشت. و وجهه علمی شیعه پر رنگ تر شد.
• مقاله نگاهی به سرگذشت حدیث از علامه سید مرتضی عسکری
• در آن دوران شهر مدینه «دار السنة» نامیده میشد.
• اگرچه در آن دوران فضای مدینه اصلا آمادگی کار تبلیغی امام سجاد علیه­السلام را نداشت و امام نمی توانست به تربیت و تعلیم شاگردان بپردازد؛ اما شواهدی موجود است که امام نشست و بر خواست هایی را با فقهای مدینه داشته و نیز هر هفته در مسجد پیامبر صلی الله علیه و آله مردم را موعظه مینموده است.
• فقهای سبعه عبارتند از: عروة بن زبیر، سعید بن مسیب، قاسم بن محمد بن ابو بکر، ابوبکر بن عبد الرحمن بن الحارث بن هشام، سلیمان بن یسار، عبید الله بن عتبة بن مسعود و خارجة بن زید
• شافعی در مورد ابو شهاب زهری گفته: اگر زهری نبود سنت از مدینة رخت بر می بست. و زهری در مود حضرت زین العابدین گفته: ما رأیت أفقه من علی بن الحسین علیهما السلام
• دو تن از فقهای سبعه شیعه بودند: سعید بن مسیب و قاسم بن محمد بن ابوبکر؛ قاسم از حواریون حضرت به شمار می رفت.
• تقیه وسیله و راه و رسم رایج دین داری در دوران قبل از امام صادق علیه السلام بود.
• برخی از مشهور ترین اصحاب امام سجاد علیه السلام: ابان بن تغلب، ابو حمزة ثمالی، رشید هجری، زید بن علی، سدیر بن حکیم، سعید بن جبیر، سعید بن مسیب، طاووس بن کیسان، ابو خالد کابلی، محمد بن جبیر بن مطعم، محمد بن شهاب زهری، یحیی بن ام طویل، معروف بن خربوذ، ربیعة بن ابی عبد الرحمن معروف به ربیعة الرأی، جابر بن عبد الله انصاری، حکم بن عتیبة، سلمة بن دینار و قاسم بن محمد بن ابو بکر
• ·      معروف ترین اثر منسوب به آن حضرت: صحیفه سجادیة

فصل دوم:

• ابتدای قرن دوم، دوران شکوفایی حدیث شیعه.
• مواریث شیعه در قرن اول:‌

ü  مواریث اختصاصی اهل بیت علیهم السلام: این مواریث بخشی از شئونات امام به شمار رفته و تنها در اختیار امام معصوم قرار می گرفت.

ü  مواریث عمومی شیعه

• مواریث اختصاصی: کتاب علی، مصحف فاطمه، صحیفة الدیات
• کتاب علی علیه السلام: این کتاب به املای رسول خدا و کتابت امیر المؤمنین علیهما السلام می باشد و این نشانگر اهمیتی است که رسول خدا صلی الله علیه و آله برای کتابت حدیث قائل بوده اند. این مطلب توسط ائمه نیز مورد تأکید قرار می گرفت که هذا إملاء رسول الله و خط علی و شاید برای این بوده تا تطابق فقه و حدیث شیعه با سنت نبوی را نشان دهند.
• نام های دیگر کتاب علی: جامعه، جفر جامعه، صحیفه، صحیفة الفرائض، صحیفة العتق
• محتوای کتاب علی علیه السلام: کلیه احکام و تکالیف شرعی و نیز آنچه در دائرة حلال و حرام قرار می گیرد حتی دیه یک خراش!
• ردیابی کتاب علی در منابع روایی اهل سنت: در منابع اهل سنت روایات فراوانی وجود دارد که به صحیفة علی علیه السلام اشاره می کنند؛ بخاری در صحیح خود و مسلم در مسندش، بیشترین روایات را در میان محدثان اهل سنت راجع به این موضوع آورده اند. با توجه به محتوایی که از این صحیفه در این روایات نقل گردیده است به نظر می رسد که این صحیفة با کتاب جامع علی علیه السلام کاملا متفاوت است. زیرا کتاب علی جزء موارث اختصاصی اهل بیت بوده ولی مطالبی که در این صحیفه ذکر شده در عهدنامه ای که رسول خدا با مهاجرین و انصار و یهودیان مدینه منعقد نمود وجود دارد. به نظر می رسد این صحیفه برای این مطرح شده تا به نوعی منکر مواریث اصلی موجود در نزد اهل بیت شوند؛ زیرا در اکثر این روایات تأکید غیر طبیعی وجود دارد بر اینکه در نزد حضرت جز این صحیفه وجود نداشته است.
•   مواریث عمومی شیعه: نهج البلاغه،
• نهج البلاغه: گلچینی از سخنان مولی علی علیه السلام که از نظر فصاحت و بلاغت ممتازتر است.

ü  نویسنده:‌ سید رضی متوفی 406ق چنانچه خود او در اول کتاب تصریح می کند او این کتاب را به درخواست علاقه مندان به کلام بلیغ تألیف می نماید.

مستدراکات نهج البلاغه:

 ملحق نهج البلاغه (احمد بن احمد بن ناقة (م.729) النهج القویم (سید خلف بن عبد المطلب موسوی (م.1074) مصباح البلاغه (سید حسن میر جهانی) غرر الحکم و درر الکلم (آمدی) مستدرک نهج البلاغه (هادی کاشف الغطاء) نهج السعادة فی مستدرک نهج البلاغه (محمد باقر محمودی)

• نهج البلاغه شامل 239 خطبه و 79 نامه و 472 حکمت می باشد.
• نزدیک به یکصد و پنجاه شرح و یا ترجمه درباره این کتاب مقدس تألیف شده و می توان گفت بعد از قرآن کریم این تنها کتابی است که تا این اندازه توجه محققان را به خود جلب نموده است.
• با توجه به اینکه مرحوم سید رضی سخنان آن حضرت را در کتاب نهج البلاغه بدون ذکر سند و یا حتی منبع ذکر کرده است؛ عده ای در منسوب بودن این سخنان به علی علیه السلام تشکیک نموده اند، برخی نیز از اساس این کتاب را تألیف سید مرتضی می دانند و نه سید رضی و آن را کلام امیر المؤمنین نمی دانند؛
• 1) به خاطر بی سند و مدرک بودن
•  2) ناهمگون بودن محتویات کتاب با شرائط اجتماعی و سیاسی آن روز حضرت و نیز مغایرت با سیره آن حضرت (رک: ابن خلکان در کتاب وفیات الاعیان)
• اما دلائل صحت انتساب:

ü  بسیاری از سخنان در کتب معتبر قبل از سید رضی با سند آمده است.

ü  وثاقت سید رضی در کمال اطمینان است.

ü  تاریخ صحیح و حوادث سال اولیة قرن یکم اصالت بسیاری از مطالب را تأیید می کند.

ü  فصاحت و بلاغت بی نظیر سخنان.

• پاسخ به اشکالات منکران انتساب:

ü  دلائل مرسل بودن کتاب:

 1) نهج البلاغه مجموعه ای از روایات فقهی و یا مستند احکام نیست و معمولا در طول تاریخ حدیث، فقها و محدثان بیشترین عنایت خود را بر روی روایات فقهی معطوف می داشته اند.

 2) سید رضی اساسا یک شخصیت ادبی است و شخصیت فقهی و رجالی نیست و همین موضوع کتاب وی را تحت الشعاع خود قرار داده است.

3) هدف سید جمع آوری کلمات بلیغ بوده است و شاید یکی از دلائلی که بدون سند آورده آن بود که این سطح از بلاغت و فصاحت را بهترین سند برای اثبات انتساب کلام به مولا می دانسته است.

ü  مغایرت با سیره آن حضرت و شرائط اجتماعی و سیاسی: به احتمال قوی اشکال منکران به خطب و سخنانی مربوط می شود که حضرت در آن به انتقاد از سیاست خلفاء پرداخته اند که اوج آن در خطبه شقشقیة نمایان است. در این باره باید گفت سیره حضرت با سیره شیخین و سیره بسیاری از صحابه اختلاف داشت و در همین راستا نیز با طلحه و زبیر در جنگ جمل جنگید و این یک امر کاملا طبیعی است که به نقد عملکرد آن ها بپردازد.

ü  ابن ابی الحدید به طور مدلل اثبات می کند که خطبه شقشقیة صادر شده از خود حضرت است.

• صحیفه سجادیة:

ü  شامل 54 دعا از امام سجاد علیه السلام

ü  راوی آن متوکل بن هارون است که آن را از دو نفر یعنی یحیی بن زید و امام جعفر صادق علیه السلام روایت کرده است؛ این بیانگر آن است که امام سجاد علیه السلام این ادعیه را برای دو فرزند خود یعنی زید و امام باقر علیه السلام می فرموده اند.

ü  اعتبار سند:‌ متوکل بن هارون توسط رجالیون متقدم نه توثیق و نه تضعیف شده اما ابن داوود حلی برای اولین بار وی را جزء موثقین بر میشمرد؛ اما آیت الله خویی این توثیق را مجزی نمی دانند. اگر از این نکته اغماض کنیم در دوره های بعدی همواره ناقلان فراوانی وجود داشته اند.

ü  ملحقات به صحیفة سجادیة: افرادی که این ملحقات را نگارش نموده اند:

شیخ حر عاملی، مرحوم افندی، میرزای نوری، سید محسن امین.

ü  آنچه موجب شده تا علماء در قرون مختلف به این کتاب عنایت زیادی بنمایند نه به خاطر سند بلکه به خاطر فصاحت و بلاغت بالای آن و نیز مضامین بالای اخلاقی آن است.

• کتب حدیثی اصحاب ائمه:

ü  کتاب یا اصل سلیم: شرح حوادث صدر اسلام

ü  کتاب حارث بن اعور همدانی: روایاتی از علی علیه اسلام

ü  کتاب بریر بن خضیر همدانی: القضایا و الاحکام

ü  کتاب میثم تمار: تفسیر قرآن کریم

ü  نسخه سلمان فارسی: مشتمل بر حدیث جاثلیق رومی

ü  کتاب ابوذر غفاری: وقایع پس از رحلت رسول خدا

ü  کتاب زید بن وهب جهنی: مشتمل بر خطبه هایی از علی علیه السلام

ü  کتاب ابو رافع: السنن و الاحکام و القضایا

• یکی از کتاب های متقدم ما که در آن به جمع آوری کلمات معصومین همت شده است، کتاب تحف العقول اثر ابن شعبه حرانی از علمای بزرگ قرن چهارم هجری قمری است که روایات 4 امام معصوم نخست را به صورت مجزا جمع آوری نموده است.

v عصر صادقین علیما السلام:

• دوره دوم تاریخ حدیث شیعه از ابتدای امامت امام باقر علیه السلام آغاز و تا شهادت امام صادق علیه السلام ادامه دارد.
• شهادت امام سجاد: سال 94 قمری به دست ولید بن عبد الملک

• اقدامات پسندیده عمر بن عبد العزیز:

ü  بر کنار کردن عمال فاسد بنی امیة و بر روی کار آوردن افراد نیک

ü  ممنوع نمودن لعن کردن علی علیه السلام بر روی منابر پس از 40 سال و تأکید بر فضائل آن حضرت

ü   بازگرداندن فدک به بنی هاشم

ü  لغو فرمان ممنوعیت کتابت حدیث

• آخرین خلیفه بنی امیه محمد بن مروان معروف به مروان حمار بود که با کشته شدن او حکومت ننگین بنی امیة به پایان رسید.
• اولین خلیف عباسی ابو العباس بود که خود را سفاح یعنی بسیار خون ریز نامید. دوران کوتاه چهار ساله او در واقع به تسویه حساب با مخالفان و به خصوص عناصر بنی امیه گذشت. وی به چند دلیل با علویان به طور مستقیم در گیر نشد:

ü  سیاست صادقین علیهما السلام در پرهیز از دخالت مستقیم در جناح بندی های موافق و مخالف

ü  عده زیادی از علویان به همراه عباسیان جنگیده بودند.

ü  مقر خلافت سفاح، کوفه بود و کوفه یکی از مهمترین مراکز تجمع شیعیان بود.

• به دو دلیل صادقین علیهما السلام کار فرهنگی را بر کار سیاسی مقدم داشتند:

ü  محدودیت یاران و شیعیان حقیقی؛ اگرچه به حسب ظاهر تعداد شاگردان و شیعیان آن­ها زیاد بود ولی با توجه به اینکه این افراد از طیف های مختلف زیدی و کیسانی و امامی و غلات بودند و از سوی دیگر بسیاری از شاگردان آن حضرت در حلقه درس محدثان اهل سنت نیز شرکت می کردند و از آن ها تأثیر می پذیرفتند. این دو امام بزرگوار جهت حفظ مکتب باب علم و دانش را بر مشتاقان آن گشودند و به عبارت دیگر در کنار تعالیم کلی و عمومی که به مردم می دادند، روش فرد سازی و تربیت خصوصی افراد را نیز در پیش گرفتند.

ü  تنوع و گسترش جریانات فکری (فقهی و کلامی): در این دوران امواج فکری ذیل جولان می داد: 1) مذاهب کلامی اهل سنت (مثل: مرجئه، معتزلة، قدریة، خوارج و... ) 2) مشرب های فقهی مثل اصحاب رأی و حدیث و .... 3) فرق و مذاهب شیعه (مثل: کیسانیة، زیدیة، امامیة ...) 4) گروه های الحادی و انحرافی مثل: زنادقه و غلات

همچنین این دوره هم زمان است با نهضت ترجمه که علوم فراوانی مثل نجوم و طب و منطق و فلسفه و... وارد جامعه اسلامی شد و مسلمانان را تحت تأثیر قرار داد.

ü  امام علیه السلام به دو روش با این جریانات مسموم برخورد می کردند:

1)   خودشان در مجالس مناظره شرکت می کردند.

2)   عده ای از شاگردان خود را تحت عنوان فقیه و متکلم تربیت می کردند تا به این وسیله بقای سنت رسول الله صلی الله علیه و آله را در چهره تشیع علوی ضمانت کنند.