فارابی یا همان معلم ثانی بزرگ در تاریخ فلسفه اسلامی،که پیشتر در مورد کتاب احصاء العلوم او صحبت کرده بودیم کتابی دارد بنام موسیقی کبیر که خیلی دوست داشتم این کتاب رو از نزدیک ببینم، این کتابی که عکس اون رو مشاهده می کنید، توجمه دکتر آذرنوش هست و الحق هم زحمت زیادی برای ترجمه این کتاب کشیده شده در مقدمه این کتاب آمده که موسیقی در قرون ابتدایی برای فلاسفه ای که تحت تاثیر فلسفه یونانی و ارسطویی قرار داشتند، جزئی از فلسفه به شمار می رفته، از همین روی فیلسوفی مانند فارابی در موسیقی کتاب نوشته، شاید اگر شما هم این کتاب رو ببینید از گستره بحث های تخصصی فارابی در علم موسیقی و لحن و مسائل ظریف آن حیرت کنید. جالب است بدانید این کتاب پیش از ترجمه به فارسی توسط بارن کارا به زبان فرانسه هم ترجمه شده.

یکی از موضوعات جالبی که در کتاب موسیقی کبیر به آن اشار شده -هرچند دور- موضوع “حس آمیزی” (سین استژیا = synesthesia) است؛ وی در این مورد گوید: “[لحن] در نفس تخیلات و تصوراتی پدید می آورد و اموری را محاکات می کند که در نفس منقوش می سازد وحال تزئینات و تمثالهایی است که به چشم می توان دید” (ص۱۹). موسیقی، نیرومندترین توان را در بازآفرینی “حس آمیزی” دارد. بجز مطالبی که پیرامون “حس آمیزی رنگها” ( کرومستژیا = chromesthesia) نوشته شده، کمتر به نیروی “حس آمیزی” در سایر هنرها پرداخته اند. این نیرو در شعر ناتوان تر از موسیقی است و آنچه را که تا کنون پیرامون “حس آمیزی” در شعر فارسی نوشته اند، همه به توصیفات درونی شعر یا حتی به جنبه زبان شناسانه زبان فارسی مربوط می شود نه ماهیت “حس آمیزی” آن. وقتی گفته می شود “از گل شنیدم بوی او” نه اینکه ما از گل بوی کسی را “می شنویم” بلکه این ترکیب واژگان به ساختار دستوری زبان فارسی بر می گردد که “فعل شنیدن” را در چنین جایگاهی به کار می برد. نمونه دیگر آن در ترکیب دستور زبان فارسی “سرما خوردن” یا “زمین خوردن” و امثال آنهاست، که ما نه “سرما” می خوریم و نه “زمین” می خوریم. در اینجا می خواستیم به اهمیت نگاه فارابی به موضوع “حس آمیزی” در موسیقی اشاره کرده باشیم. اشاره به چنین نکات جزئی و حساس از دیدگاه فارابی، دقت نظر وی از رابطه موسیقی با سایر موضوعات علمی این رشته را نشان می دهد که تا کنون درعرصه علم مورد بحث و گفتگو هستند

اندیشه های علمی فارابی درباره موسیقی

منبع: اتنوموزیکولوژِی